چک وصول مطالبات

چک سندی عادی است که قانونگذار پاره‌ای امتیازات اسناد لازم‌الاجرا را برای آن قائل شده و آن را در حکم اسناد لازم‌الاجرا تلقی کرده است.

افراد زیر دارنده چک محسوب شده و صالح در اقامه دعوا برای گرفتن ضرر و زیان هستند:

• کسی که چک در وجه او صادر شده یا قائم مقام او
• کسی که چک به نام او پشت نویسی شده یا قائم مقام او
• حامل چک در مورد چک های در وجه حامل.

جرم صدور چک بلامحل

عناصر تشیل دهنده جرم چک برگشتی

۱- عنصر قانونی

قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی تا سال ۹۷ عنصر قانونی جرم چک برگشتی است. مواد ۳، ۷، ۱۰ و ۱۳ این قانون عناصر قانونی این جرم را تشکیل می دهند که در ادامه به صورت مفصل بررسی می شوند.

۲- عنصر مادی

• رفتار فیزیکی اولین جزء عنصر مادی است که شامل همان صادر کردن برگه ی چک می شود.
• دومین جزء عنصر مادی شرایط و اوضاع و احوال تحقق جرم است که شامل : عدم مطابقت امضا، فقدان یا عدم کفایت موجودی حساب، قلم خوردگی در متن چک، اختلاف در مندرجات، مسدود بودن حساب و مانند آن ها که در مواد ۳ و ۱۰ قانون صدور چک به آن ها اشاره شده است.
• جزء سوم هم نتیجه حاصله است که عبارت از عدم پرداخت مبلغ چک توسط آن بانک و صدور گواهی عدم پرداخت است.

۳- عنصر روانی

در جرم چک پرداخت نشدنی نیازی به اثبات وجود یا عدم وجود عنصر روانی نیست و صادرکننده تنها می تواند با پرداخت وجه چک و یا اثبات یکی از موارد عدم مسئولیت که در صدر ماده ۱۴ قانون صدور چک آمده است (اثبات اینکه چک مفقود یا سرقت یا جعل شده و یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرائم دیگری تحصیل گردیده) رها شود.

منظور از محل در چک چیست؟

«محل چک» شامل وجوهی است که صادرکننده چک نزد محال‌علیه دارد. در عمل، محال‌علیه چک همیشه یک بانک یا موسسه اعتباری مشابه آن است. امروزه بانک‌ها علاوه بر وجوه نقدی، میزان اعتباری را با در نظر گرفتن شرایط خاص به صادرکننده چک تخصیص می‌دهند که این اعتبار نیز می‌تواند «محل چک» را تشکیل دهد.

مصادیق جرم صدور چک بلامحل

صادرکننده چک باید در تاریخ مندرج در آن معادل مبلغ مذکور در بانک محال علیه وجه نقد داشته باشد.

هریک از موارد زیر می تواند مصداق بی محل بودن چک یا پرداخت نشدنی بودن آن باشد:

۱- تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده به صورتی از بانک خارج نماید.

۲- یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد.

۳- یا چک را به صورتی تنظیم نماید که بانک به عللی از قبیل عدم مطابقت امضاء یا قلم‌خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات چک و امثال آن از پرداخت وجه چک خودداری نماید.

مسئولیت کیفری صدور چک بی محل یا پرداخت نشدنی با کیست؟

امضاء کننده چک طبق مقررات این قانون مسئولیت کیفری خواهد داشت مگر اینکه ثابت نماید که عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی او است، که در این صورت کسی که موجب عدم پرداخت شده از نظر کیفری مسئول خواهد بود.

مسئولیت مدنی پشت نویسان چک طبق قوانین و مقررات مربوط کماکان به قوت خود باقی است.

نکته مهم: بانک‌ها مکلفند کلیه حساب‌های جاری اشخاصی را که بیش از یک بار چک بی‌محل صادر کرده و تعقیب آن‌ها منتهی به صدور کیفرخواست شده باشد بسته و تا سه سال به نام آن‌ها حساب جاری دیگری باز نکنند.

صادر کننده چک در این موارد قابل تعقیب کیفری نیست:

– در صورتی که ثابت شود چک سفید امضاء داده شده باشد.

– هر‌گاه در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد.

– چنانچه در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.

– هر‌گاه بدون قید در متن چک ثابت شود که وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی بوده یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.

– در صورتی که ثابت گردد چک بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد.